Rock’n’roll: những bước thăng trầm

Một số những cột mốc chính của nhạc Rock ( Rock’n’Roll ) từ những năm thuộc thập niên 1950 đến 1960 :
– Thập niên 1940 : Phát triển tại Hoa Kỳ nhạc rhythm’n’blues ( Joe Turner, T.Bone Walker, Jimmy Witherspoon, sau đến Ray Charles hoặc Otis Readding ).
– 1955 : Thành công rực rỡ của bản Rock around the clock (Đi lắc lư xung quanh đồng hồ ) của Bill Haley. Alan Freed tổ chức buổi trình diễn nhạc “rock’n’roll” ở New York.
– 1956 : Elvis Presley trở thành ngôi sao số 1 của nhạc Rock. Phong trào lan sang Anh ( Tommy Steel, Marty Wilde, Vince Taylor, Billy Fury, Cliff Richard và ban nhạc Shadows ).
– 1958 : Đĩa nhạc Rock đầu tiên ở Pháp ( Danyel Gérard ) khởi đầu làn sóng từ nhạc “yé – yé” đến nhạc “Golf Drout”.
– Cuối thập niên 1950 : Hai anh em Evely tạo ra thứ nhạc giữa Rock và Folk, báo hiệu sự xuất hiện của ban nhạc Beatles.
– 1960 : Ra đời nhạc tuýt ( twist ) với Chubby Checker, Joey Dee, Louis Prima, Frankie Avalon … nổi tiếng khắp hành tinh. Thoái trào của nhạc Rock.
Rock and Roll ( nghĩa đen là “Lắc và Lăn”, câu nói lóng của người da đen khi tán tỉnh nhau ) ra đời thập niên 1950, trở thành nền tảng chủ chốt cho toàn bộ âm nhạc của lớp trẻ trong suốt bốn chục năm qua, thoạt đầu ở Hoa Kỳ, sau lan ra khắp thế giới.
Âm nhạc của một thế hệ. Tên của nó do Alan Freed (được mệnh danh là “disc jockey”, tay đua ngựa trên đĩa hát), bản thân nó được khẳng định qua ban nhạc nổi tiếng lừng lẫy “Rock around the clock” của Bill Haley rồi được phổ biến rộng rãi qua bộ phim Blackboard Jungle ( Dữ dằn ) của Richard Brooks. Phong trào này lan rộng nhanh chóng như vậy là nhờ “kỹ nghệ” giải trí ( các đài phát thanh, các xưởng sản xuất đĩa hát, điện ảnh ) và do nhu cầu của lớp trẻ, học sinh, sinh viên, lực lượng tiêu thụ lớn nhất của các phương tiện truyền thông đại chúng nghe – nhìn, đồng thời đang có xu hướng tạo thành một lớp người riêng rẽ và độc đáo. Trong thập niên 1950, lối sinh hoạt đạo đức nghiệt ngã cộng với chủ nghĩa Mc Carthy ở Hoa Kỳ đã gây cho lớp trẻ nhu cầu “nổi loạn” chống lại những thứ gì được coi là chính thống, một thứ nổi loạn “không duyên cớ”.
Tâm trạng “nổi loạn không cần duyên cớ” là mảnh đất rất tốt để phát triển các hình thức âm nhạc xuất phát từ nhạc Jazz, nhất là khai thác những âm thanh “nổi loạn” trong đó. Sử dụng tiết tấu của âm nhạc da đen rhythm’n’blues, nhạc Rock là dị bản da trắng của nó để thích hợp với thị trường đại chúng lợi nhuận cao. Phối khí phức tạp của nhạc Jazz bây giờ được thay bằng tiết tấu và chỉ cần một cây ghi ta điện. Cả chất nhạc swing, cả chất nhạc blues đều được pha trộn và đẩy cao trong nhạc Rock, với tiết tấu mãnh liệt, đáp ứng đươợ nhu cầu tiêu phí sức khỏe thừa thãi của lớp trẻ.
Trở thành hình thức âm nhạc thời thượng, Rock tạo nên vô số băng nhạc nhỏ gồm vài người một, mặc quần bò, bơludông đen, đính các mảnh da thuộc, tóc để dài chùm lên vai, di chuyển bằng mô tô đến các trường, các xóm heo hút, các phố ngoại ô. Khác với nhạc Jazz, ở nhạc Rock, ca sĩ đóng vai trò trung tâm. Nhanh chóng hạ bệ “thần tượng” Haley đã quá già, Elvis Presley trở thành ngôi sao tuyệt đối của nhạc Rock, gây sự bằng thứ âm nhạc “tàn bạo” và kiểu lắc lư “dâm dật” được coi là biểu tượng cho sự khiêu dâm. Lớp trẻ hâm mộ gọi anh ta là “Elvis the pelvis” ( Elvis ngoáy mông ).
Trong thập niên 1960, Elvis được mời đóng trong một số phim tồi của Hollywood cốt để tiếng hát của anh làm phim bán chạy. Thị trấn Memphis quê anh trở thành nơi hành hương của lớp trẻ từ khắp nơi trên Thế giới. Theo vết xe của “Vua” Presley là cả một loạt “rockers” ( người chơi nhạc rock ) khoe sự thô bạo và dâm dật của mình. Phong trào nhạc Rock tạo điều kiện cho rất nhiều chàng trai cô gái da đen thoát khỏi cuộc sống tối tăm trong các khu phố da đen và trở thành nổi tiếng như Little, Richard, Chuck Berry, Fats Domino, Ray Charles …
Là sản phẩm của hiện tượng “Mỹ hoá” lan rộng khắp Tây bán cầu vào thập niên 1950, nhạc Rock, nhất là Rock Da trắng đã nhanh chóng bành trướng khắp Châu Âu, trở thành một trào lưu văn hoá “lớp trẻ” bao trùm mọi thứ. Các nhóm nhạc Rock đua nhau xuất hiện : nhóm “Tất đen”, nhóm “Mèo hoang”, nhóm “Hải tặc” và đủ các thứ tên gọi dữ dằn khác. Tại Anh, phong trào bắt đầu bùng lên từ 1956, dập theo kiểu Mỹ, tồn tại cho đến lúc họ thấy cần phải tìm ra nét độc đáo riêng. Ban nhạc Beatles ra đời chiếm được sự hâm mộ lớn lao của lớp trẻ trên khắp Thế giới. Sang thập niên 1960, trên thực tế nhạc Rock bắt đầu thoái trào, nhường chỗ cho nhạc Pop. Tuy nhiên, dư âm của nó còn kéo dài cho đến nay với những ban nhạc mới ra đời, do tiết tấu hừng hực và chất hiếu động đến mức bạo liệt của xã hội đô thị hiện đại

Những ảnh hưởng của các dòng nhạc khác tới Rock ‘n’ Roll

Bluegrass : Là một nhánh được tách ra từ country, bluegrass đã lột xác hoàn toàn và trở thành một biểu tượng riêng biệt ở giữa thập kỷ 40 khi Bill Monroe biến đổi chất dân gian (hill-billy) để kết hợp với country, blues, jazz, gospel và dân ca Celtic.
Gospel : Thuật ngữ này được tạo ra từ thập kỷ 20 bởi Thomas Dorsey, một ca sỹ hát nhạc blues bang Georgia, người đã có những thành công trong việc chuyển các bài hát nhà thờ sang dạng phổ thông hơn. Ngay lập tức, dòng nhạc này trở nên nổi tiếng trong các nhà thờ dành cho người da đen và được phát triển rộng rãi đến cả những người da đen không theo đạo.
Những bài hát gospel được bắt nguồn từ những lời cầu nguyện thiêng liêng và rõ ràng là quyến rũ hơn những bài thuyết giáo Baptist rất nhiều. Những nhóm đồng ca gospel ở cuối thập kỷ 40 và trong thập kỷ 50 với một ca sỹ hát chính hát giọng cao vút đầy ngẫu hứng đã là cảm xúc để các dòng nhạc như Acapella và Doo-wop phát triển trong những năm tiếp theo của năm 50.
Jazz: Một dòng nhạc đầy ngẫu hứng và mang trong mình nhiều dấu vết đối với sự thay đổi quan niệm về cấu trúc, nhịp độ và sự tự do trong âm nhạc. Phong cách nhạc đầu tiên được gọi dưới cái tên Jazz được xuất phát từ New Orleans(Dixieland), với một nhóm nhỏ có thể ứng khẩu ngay lập tức những giai điệu du dương . Trong thập kỷ 30, nghệ sỹ kèn trumpet Louis Amstrong và một số nghệ sỹ khác đã bắt đầu tách riêng phần solo của mình ra khỏi những nốt đệm thông thường với những mức độ tự do hoàn toàn khác nhau, sự tự do này đã ảnh hưởng rất lớn trong một vài thập kỷ sau với những cuộc cách tân trong cách hoà âm và tiết tấu của một số ban nhạc lớn vào thập kỷ 30 như Duke Ellington,Benny Gooodman, bee-pop ở thập kỷ 40 như Charlie Parker, Dizzy Gillesppi, và những thay đổi hiện đại trong thập kỷ 50 của Thelonius Monk.

Sự sụp đổ của nhạc Rock ‘n’ Roll ở MY

Sau thập kỷ 50, rock ‘n’ roll đã bắt đầu dần dần rời xa cái bản chất mộc mạc của nhạc country để tiến vào vòng xoáy thương mại với những ngôi sao mới nổi và các ca khúc tình yêu cho giới trẻ khá nhạt nhẽo(hi`, giống bây rờ quá ha). Rock ‘n’ roll đã mất dần đi bản sắc thật sự của mình , mất đi tính nổi loạn và đã trôi dạt vào vực thẳm âm nhạc của teen music với một ít trống mạnh mẽ còn sót lại.
Một sự phát triển không may mắn khác diễn ra khi phong trào đấu tranh xoá bỏ nạn phân biệt chủng tộc trong các nhà trường đã lan rộng. Trước đó, Rock ‘n’ roll đã là một nhân tố tiến triển tích cực nhằm xoá bỏ hàng rào màu da( có thể kể đến ngôi sao đầu tiên chính là Elvis Presley với những bản nhạc blues pha lẫn country và có đôi khi là cả gospel). Những năm cuối của thập kỷ này là những năm đáng nhớ với Pat Boone, Debby Reynolds và Tab Hunter cùng các top hits không chút pha tạp của mình, hay các nghệ sỹ da đen mang đậm chất Blues buồn bã thờ ơ như Johnny Mathis và Sam Cooke.
Sau đó, ảnh hưởng của Rock ‘n’ Roll đã thật sự phai nhạt để đánh dấu một Tin Pan Alley với chất nhạc thuần contry đã nổi lên như một chất liệu thay thế mới.
Trong khi đó, ở bên kia đại dương, tình hình lại khác hẳn. Những thanh niên Anh quốc một lần nữa tạo ra Rock ‘n’ roll rừ điểm xuất phát và chính khoảng cách đại dương đã giúp họ có một cái nhìn toàn vẹn không bị ảnh hưởng lai tạp. Khi mà dân Mỹ đã bắt đầu chuyển sở thích của mình sang Pop nhẹ với các thần tượng trẻ tuổi và Twist, dân Anh vẫn giữ lại được khẩu vị với Rock ‘n’ Roll và R&B. Một làn sóng mới các band như the Beatles, the Rolling Stones, Dave Clark Five, Animal, Kinks, … đã khôi phục hình dáng của Rock ‘n’ roll và bá chủ cả thế giới với giai điệu của mình.
Sự xâm lược của nhạc Anh năm 1964 đã làm cho dân Mỹ phải thức tỉnh và một thế hệ các Rock fan mới đã hình thành , Rock bước vào kỷ nguyên mới ( Classic Era)…